Tienenman’dan 16 Yıl Sonra
“Kalbimizin yarısı burdaysa yarısı Çin’dedir
Ama Sarı Nehre doğru akanların değil
Tienenman alanında ezilenlerin içindedir”
Zülfü Livaneli’nin seslendirdiği “Asya/Afrika” şiirinden
4 Haziran günü, 1989’da gerçekleşen ve dünyayı sarsan Tienenman olaylarının 16. yıldönümüydü. (Bu özgürlük çağrısı yapan öğrenciler arasında Pekin’de öğrenim gören önemli sayıda Uygur Türkleri de vardı. Örneğin, hareketin liderlerinden birisi, Örkeş Nur Muhammet Devleti adlı bir Uygur öğrenciydi.) Bu yıl, bazı küçük ayrıntılar ve “dipnot”lar dışında pek hatırlayan olmadı. Halbuki bu, Çin’in olduğu gibi, dünya tarihinin de en önemli hürriyet taleplerinden biriydi ve çok kanlı bir şekilde bastırılmasına rağmen, arkasında unutulmayacak izler bırakarak sona erdi. Şüphesiz, tek başına tankların karşısına dikilen genç öğrencinin fotoğrafı bile tek başına Tienenman’ın sembolü olarak hafızalardan silinmeyecek bir hadisedir.
Bu olaylar, onlarca yıl süren ve Çin halkını derin yoksulluk ve sefalete sürükleyen, onları nefes alma imkanından mahrum eden rejime yönelik bir başkaldırıydı. Ancak, geçenlerde internette rastladığım bir haber hadisenin farklı bir boyutunu da gözler önüne seriyordu. “World Missions Today” adlı bir internet sitesinin iddiasına göre, Tienenman olaylarından sonra, Çinli üniversite öğrencilerinin % 10’u Hıristiyanlığı seçmiş ve bu din yalnızca köylüler değil, eğitimli insanlar arasında da hızla yayılmaya başlamış.
Elbette bu, dünyanın yeni güçler dengesi açısından son derece önemli bir gelişmedir. Bilindiği gibi, dışarıdan yeknesak, bir bütün olarak görülse de, aslında Çin sanıldığından çok daha parçalı bir yapıya sahiptir. Resmi söylemlerdeki % 95’leri bulan Han nüfusu iddialarına rağmen, Çin’in etnik yapısı çok daha karmaşıktır. En bariz örnek, ülkenin başşehri Pekin tarihen bir Mançur şehridir ve daha 20. yüzyılın başlarına kadar Mançur bir hanedan Çin’e hakimdir.. Bilindiği gibi Mançurlar, Ural-Altay dil grubundan bir halktır ve Çinlilerle etnik bir yakınlıkları yoktur. Bugünkü Kansu eyaleti merkezli bir devlet kuran ve Çin’e orta çağ boyunca hükmeden Şato hanedanının da Türk olduğu tarihçilerce malumdur. Yine, 17. asırda Çin’e giden meşhur seyyah İbni Batuta, o zamanlar bu ülkeyi yöneten hükümdarın adının “Kubilay Han” olduğunu kaydeder. Çin’in güney bölgeleri de homojen bir etnik yapıya sahip değildir. Pek çok “kanton” olarak adlandırılan eyalet, birbirini dil olarak anlamaz vaziyettedir. Bunları “mandarin” diliyle anlaştırma çabaları da henüz tam anlamıyla başarılmış değildir.
Bunun dışında, özellikle Doğu Türkistan ile merkezi Çin arasındaki bölgelerde daha yoğun olarak yaşayan, önemli bir Türk olmayan Müslüman nüfusu (Tunganlar-Huiler) vardır. Güney bölgelerinde de ciddi bir Çinli olmayan nüfus vardır ve sınır anlaşmazlığı sebebiyle, 1970’lerde Çin’in Hindistan ve Kamboçya ile çatışma noktasına gelindiği de bilinmektedir. Bunların dışında, Çin’in resmen deklare ettiği 56 milliyet bulunmaktadır. Gerçi, resmi kayıtlara göre, Han nüfus dışındaki milliyetlerin nüfusları birkaç milyon ile birkaç bin arasında değişmektedir. Ancak, bunun böyle olmadığını Çinliler en iyi kendileri bilmektedirler. Şüphesiz bu etnik görünüm, uluslar arası arenada yeni süper güç adayı olan Çin’in en zayıf karnıdır. Ve bu yönüyle, pek uzak olmayan bir zamanda, bu ülkenin parçalanabileceği ya da en azından ekonomik çıkarlarla birbirlerine bağlı düzinelerce bölge ve ülkeden oluşan bir konfederasyon haline gelebileceği yorumları artık sıklıkla rastlanan değerlendirmeler olmaya başlamıştır.
Artık içinde bulunduğumuz yüzyılda Çin’de yalnız biraz daha özgürlük talebiyle meydanlara dökülen milyonların yanında, başka tür taleblerin de ortaya çıkması kaçınılmaz görülmektedir. Bu sebeple Çin, dünyada neredeyse tek demir perde ülkesi olmaktan çıkmak zorundadır. Aksi takdirde demir perdenin yırtılması da, kendi kadar ağır olmaya mahkumdur.
Abdulhamit Avşar
Zaman Azerbaycan, 11.06.2005
Zaman Azerbaycan, 11.06.2005
Yorumlar